Celem działalności Instytutu Fizyki Polskiej Akademii Nauk jest tworzenie i pogłębianie naszej wiedzy w dziedzinie fizyki. Przedmiotem szczególnego zainteresowania Instytutu są wybrane problemy współczesnej fizyki materii skondensowanej, w tym wpływ oddziaływań kwantowych, wymiarowości i korelacji elektronowych na własności materii oraz procesy przekazu energii, w różnych jej formach, w atomach, molekułach i strukturach krystalicznych.
W instytucie prowadzone są także szerokie badania w dziedzinie biofizyki, w tym zastosowanie nanotechnologii do medycyny, w dziedzinie spektroskopii i charakteryzacji materiałów, w tym materiałów i nanomateriałów optycznie aktywnych mających potencjalne zastosowania w przemyśle energetycznym i elektronicznym.
Do aktualnie prowadzonych prac należą m. innymi zrozumienie w jedno, dwu i trójwymiarowych strukturach krystalicznych wzajemnego wpływu różnych faz uporządkowania elektronów, takich jak fazy magnetyczne, nadprzewodnictwo i inne, na własności elektryczne, termodynamiczne i optyczne. Prace te mają fundamentalne znaczenie poznawcze, ale służą także do modelowania zjawisk i do projektowania urządzeń i układów funkcjonalnych dla potencjalnych zastosowań w optoelektronice i w technologiach cyfrowych.
Specjalnością Instytutu są badania izolatorów topologicznych, niskowymiarowych struktur hybrydowych półprzewodnikowo-magnetycznych, badania cienkich warstw i struktur metalicznych, magnetycznych, półprzewodzących i nadprzewodzących. Ważną częścią aktywności naukowej IF PAN są także badania materiałów i urządzeń mających zastosowanie w dziedzinie pozyskiwania i gromadzenia odnawialnej energii, takich jak nowe rodzaje ogniw fotowoltaicznych oraz materiały optoelektroniczne o szczególnych własnościach. Omówienie wyników prac naukowych realizowanych aktualnie w Instytucie zawarte jest także w jubileuszowym Informatorze "70 years of Science and Innovation".
Do zadań Instytutu należy także kształcenie pracowników naukowych oraz specjalistów o kwalifikacjach związanych z prowadzonymi kierunkami badań oraz stosowanymi metodami badawczymi; współdziałanie w procesie dydaktycznym realizowanym na wyższych uczelniach; przekazywanie wyników prac naukowych do praktycznego wykorzystania, upowszechnianie wiedzy w zakresie prac prowadzonych w Instytucie i popularyzacja nauki. W ramach tej ostatniej formy działalności Instytut organizuje lekcje pokazowe z fizyki dla szkół, oraz aktywnie uczestniczy w Turniejach Młodych Fizyków, Piknikach Naukowych, Warszawskich Festiwalach Nauki, Olimpiadach Fizycznych i w podobnych imprezach. Instytut jest jednym z członków założycielskich Warszawskiej Szkoły Doktorskiej Nauk Ścisłych i Biomedycznych i kształci około 80 doktorantów. Liczne seminaria, wykłady i sprawozdania z działalnosci naukowej Instytutu są dostępne w postaci filmów na kanale YouTube Instytutu Fizyki PAN.
Organizacja instytutu
Dyrektorem Instytutu jest prof. Roman Puźniak. W skład kierownictwa wchodzą również dwoje Dyrektorzy Naukowi prof. Magdalena Załuska-Kotur i prof. Piotr Deuar, Dyrektor Administracyjno-Techniczny dr Paweł Głód oraz Główny Księgowy mgr Grzegorz Dudek. Rada Naukowa, której przewodniczącym jest prof. Tomasz Story wyznacza kierunki badań i czuwa nad jakością pracy naukowej. Rada jest prawnie upoważniona do nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego w dziedzinie fizyki.
Organizacja naukowej części Instytutu obejmuje sześć Oddziałów Naukowych i cztery Laboratoria Środowiskowe podzielone tematycznie na zespoły badawcze.
Instytut Fizyki PAN w liczbach
W Oddziałach i Laboratoriach Naukowych Instytutu pod koniec 2021 roku pracowało 285 naukowców i pracowników inżynieryjno technicznych, oraz 107 pracowników w rolach administracyjno-technicznych. Z pracowników naukowych i technicznych 83% deklarowało swoją dziedzinę nauki fizykę. U pozostałych dziedziny deklarowane razem z fizyką obejmują chemię, biologię. inżynierię materiałową, nauki inżynieryjno-techniczne i inżynierię biomedyczną. Kadra naukowa Instytutu obejmuje m. innymi (dane na koniec 2021 r.) trzech członków Polskiej Akademii Nauk, 45 profesorów tytularnych, 38 profesorów Instytutu i 51 adiunktów. Wśród naukowców i pracowników technicznych obcokrajowcy stanowią 12%.
Instytut kształci doktorantów z Polski i kilkunastu krajów Europy, Azji, Afryki i Ameryki Południowej (obecnie 62% doktorantów to obcokrajowcy). Pracownicy Instytutu w ciągu roku 2021 realizowali w sumie 86 projektów badawczych. Ponad 60% to projekty finansowane przez programy grantowe Narodowego Centrum Nauki. Pozostałe to projekty finansowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Fundację Nauki Polskiej, Komisję UE, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, agencję NAWA, Polską Akademię Nauk, Program SPS NATO oraz z innych źródeł krajowych i zagranicznych. W 2021 r. pracownicy Instytutu opublikowali w recenzowanych czasopismach naukowych 278 prac, ponad 95% z nich artykuły w recenzowanych międzynarodowych czasopismach naukowych w języku angielskim. W tym okresie Instytutowi przyznano 12 patentów i praw ochronnych a pracownicy Instytutu złożyli 10 kolejnych wniosków patentowych. Pracownicy instytutu uczestniczą w około 100 międzynarodowych współpracach naukowych, w tym około 30 formalnych konsorcjach. Instytut jest także wydawcą angielskojęzycznego czasopisma naukowego otwartego dostępu w dziedzinie fizyki Acta Physica Polonica A w ramach którego opublikowano 205 artykułów naukowych.
